Leonor e a súa nai son as últimas castrexas que completan a sementeira de gando en Melgaço

Leonor non sabe canto tempo máis vai realizar a trashumancia, pasando da casa da branda, a maior altitude, á casa, en pedra, na comarca invernal, no val, que está máis abrigada.

“Todo depende da saúde da miña nai. Mentres miña nai estea en condicións, eu farei a sementeira”, garantiu Leonor.

O ciclo, que se desenvolve dúas veces ao ano, repítese desde hai miles de anos na aldea de Castro Laboreiro, elevada a mil metros sobre o nivel do mar.

Antes de Nadal, nai e filla levaron a roupa necesaria para soportar os rigores do inverno e dos animais e abandonaron a casa da branda, en Padresouro, para a casa de inverno, en Cainheiras, para fuxir do duro frío destas comarcas. .

-Aínda está nevando, coma alá arriba, pero non pesa tanto -dixo a pastora.

Da casa da branda, que Leonor ve dende o inverno, saíron as galiñas, os patos, os coellos e o touro. Un cambio moito máis sinxelo que noutros tempos.

“Hoxe non hai moito traballo porque é un coche e un tractor. Antes ía en carros de touros, costa abaixo, e todo estaba fóra de lugar. Agora as casas están equipadas e practicamente levamos a roupa e os animais”, explicou.

Joia, un can da raza que herdou o nome da aldea máis setentrional do país, e o perro Bolinhas velan polos donos e axudan a manter os animais en orde cando saen aos pastos pola mañá e cando regresan, ao pór do sol. , cara aos patios, onde che agardan os tallos de palleiro fresco.

Aos seus 57 anos, lembra a “alegría” que rodeaba a vila cando comezou a práctica única do pastoreo en Portugal.

As brandas ou inverneiras estaban "cheas de xente", xente nova e sobre todo mulleres vestidas de negro [como viúvas de vivos] porque os homes emigraban na procura dunha vida mellor.

“Desde a primeira persoa na sala ata a última, todos cambiaron. Na baixada [da branda para a inverneira] había vacas e carros de bois, ovellas, cabras. As galiñas e os coellos chegaron aos carros de touros”, dixo.

A tradición deixou de ser a que era e, hoxe en día, “ninguén” a respecta. Uns asentáronse nas brandas, outros nas camas de inverno.

«Antes había máis animais e non había nada que dar [alimento]. Tivemos que fuxir ao refuxio. todo funcionou [campos agrícolas]. Agora hai menos animais e moito feno. Nos días malos, os animais quedan no patio e aliméntanse de feno”, apuntou Leonor, para explicar a tendencia á extinción do costume.

O pastor creceu "movéndose" dúas veces ao ano, e ata sería "estraño" que a rutina cambiase.

"Gústame pasar o Nadal aquí [na inverneira] e a Semana Santa alá arriba [na branda]", conta.

Cando chegue marzo, á volta da Semana Santa, as dúas mulleres, unha viúva e outra solteira, volverán á branda onde permanecerán ata a próxima muda.

Na praza de Entalada, onde se conta cos dedos dunha man o número de persoas que viven permanentemente nos cuarteis de inverno, os días transcorren en silencio, só interrompidos polo ruído da auga, hoxe abundante, que corre polos regatos, o choqueiros de animais ou ladridos de cans asustados pola presenza de descoñecidos.

Raquelinda Gonçalves, de 72 anos, renunciou a sementar en 2021. A saúde do seu marido e os coidados que necesita o seu irmán maior impídenlle realizar un costume ao que está acostumada desde que ten un 'souvenir' de nena.

"Mout, como antes, nunca máis o farei", admite con tristeza. Soa para “coidar” de tanto traballo, precisaba “máis xente que a axudase”, pero os nenos seguiron outros camiños.

Á branda de Curral Gonçalo, onde naceu, só volve cortar o feno que alimenta os animais.

Antes tiña cinco vacas, pero agora quedan tres: Diana, a nai de Dourada e a avoa de Cereja, que son tratadas como mascotas. As vacas devolven os coidados de Raquelinda con tenros abrazos e caricias, obedecendo a chamada do dono no camiño ao pasto ou no camiño das cortes.

A tristeza de non mudar interrompe moitas veces o discurso de Raquelinda. Con voz estrangulada, prefire ler os versos que escribiu para a reportaxe Lusa, que falan de vidas singulares:

“Foi no curral de Gonçalo, o lugar onde nacín. Boto moito de menos o meu tempo alí.

Eramos moi novos, non esquecerei o tempo que pasei alí, sempre o recordarei.

A miña casa de inverno é a Entalada onde vivo agora, era no carro das vacas onde ía facer o cambio.

Tiven dous fillos pequenos que tamén ían no carro das vacas. Era este transporte porque non había estrada.

A muda foi difícil, pero tamén foi unha alegría para min. Ía ver os meus outros veciños aos que facía tempo que non vía.

O tempo avanza, pero cara atrás, non vai atrás. Pasa tan lentamente que non o vemos pasar.

Un día pasa e outro pasa e o tempo segue pasando, só acaban os recordos que sempre recordarei

Pasei pola choiva, andei pola neve. Antes andaba polo monte co gando, pero aqueles días nunca se esquecerán.

Paseino bos momentos, pero tamén amargos. Comecei moi novo con moita xente maior ao meu coidado.

É unha parte da miña vida da que vos estou falando. Só sei o que pasei e aínda non sei o que teño que pasar

Boto moito de menos o tempo que pasei, pero agora estou rematando e desexo a todos saúde e felicidade”.

ABC // LIL